samen naar muziek luisteren creëert een band

Op een zonnige dag eind september heeft communicatieverantwoordelijke Aurélie Walschaert afgesproken met Ine Defieuw, medewerkster van De Buurtwinkel vzw, en Naïl Sumbul, muzikant en sinds 2022 enthousiaste deelnemer aan het project Jouw Sleutel. Al van ver komen zachte fluittonen haar tegemoet waaien, en wanneer ze het Anneessensplein op wandelt, ziet ze Naïl op een bankje zitten. Hij is te vroeg voor de afspraak, en dus trakteert hij passanten met zijn ney [een rieten fluit uit de Arabische wereld] op “mystieke Turkse melodieën”, zoals hij ze zelf noemt. Benieuwd naar het belang van cultuur in hun leven of werking, gaat Aurélie het gesprek met Naïl en Ine aan.

Ine, kan je even uitleggen voor wie De Buurtwinkel er is en wat jullie precies doen?

Ine Defieuw: De Buurtwinkel is een wijkhuis in de Anneessenswijk. Eén van onze missies is om het samenleven van de verschillende groepen in de wijk te verbeteren en de onderlinge solidariteit te versterken. Daarnaast zijn we er ook voor mensen die in armoede leven. Voor hen proberen we de levensomstandigheden te verbeteren en ook via het beleid te ijveren voor betere voorwaarden. Maar ons publiek beperkt zich niet tot de mensen die in de Anneessenswijk wonen. Zo komen er mensen van over heel Brussel naar onze onthaalmomenten, een soort praatcafé eigenlijk, op dinsdag- en donderdagvoormiddag. We zijn dus ook een ontmoetingsplek, en zien vaak dezelfde mensen terugkeren, ook al zijn ze intussen naar een andere wijk verhuisd. Naïl ken ik bijvoorbeeld van die momenten, en van zijn deelname aan onze evenementen. 

Welke rol speelt cultuur in jullie werking?

Ine: Zelf organiseren we geen culturele evenementen, maar we gaan wel maandelijks op uitstap naar musea, een stad, de film, enzovoort. Onze bezoekers kunnen daar dan gratis of tegen een klein bedrag aan deelnemen. We merken dat het mensen enorm veel deugd doet om even aan hun dagdagelijkse zorgen te ontsnappen en nieuwe dingen te ontdekken. Daarnaast denk ik bij cultuur ook aan de diversiteit van onze bezoekers. Door samen aan iets deel te nemen en over die ervaring te praten, leer je telkens weer bij over elkaars culturele gewoonten.

Naïl, muziek speelt een grote rol in jouw leven. Wat maakt het zo belangrijk voor jou?

Naïl Sumbul: Muziek geeft smaak aan mijn leven. En ik denk dat het ook smaak kan geven aan het leven van anderen, vooral aan zij die wanhopen of in overlevingsmodus zitten. En als je iets leuk vindt, bijvoorbeeld een concert, krijg je zin om er zelf mee aan de slag te gaan. Zo geef je een innerlijke schoonheid door die je op geen enkele andere manier kan overbrengen. Die innerlijke schoonheid zit in ieder van ons, alleen moeten we ze cultiveren. Muziek maken, tekenen, schilderen, enz. kan helpen om je te uiten, om je zelfvertrouwen te herwinnen en door anderen gewaardeerd te worden, of om uit je isolement te komen. Daarnaast kan muziek die je mooi vindt je elders voeren, bijvoorbeeld naar een land dat je mooi vindt, en op die manier kan je afstand nemen van de dagelijkse beslommeringen.

Je speelt niet alleen zelf muziek, maar je gaat ook graag naar concerten. Is er iets wat je ervan weerhoudt om regelmatig naar concerten te gaan?

Naïl: Als concerten betalend zijn, zijn ze te duur. Maar het grootste probleem voor mij is om geïnformeerd te worden over gratis evenementen. Als iemand me vertelt over een concert, pak ik de telefoon en vraag of ik erbij kan zijn. En soms is het antwoord positief. Maar je moet durven, en dat kan alleen als je in goede doen bent en als iemand anders je de weg wijst. Je moet mensen de kans geven om te ontdekken en te proeven, zonder ze een schuldgevoel aan te praten. Ik zie veel mensen die niet aan de informatie geraken, zelfs niet over gratis culturele activiteiten. Soms zijn ze niet op de hoogte omdat ze vergeten worden. Misschien denken cultuurwerkers dat ze de smaak van het leven kwijt zijn. Maar je kan iets pas smaken door te proeven, of door te aanvaarden om te proeven. De rol van culturele gidsen is dan ook erg belangrijk. En dat alles kost tijd, dat gaat stap voor stap. In Turkije zeggen we: druppel voor druppel vul je een meer.

Ine: Zoals Naïl benoemt, is met elkaar praten inderdaad erg belangrijk. Door een vertrouwensband op te bouwen, kan je mensen over de drempel trekken. En daarnaast spelen natuurlijk het financiële plaatje en de taalbarrière mee. Het is niet voor iedereen evident om informatie uit een brochure of flyer te begrijpen, ook al spreken ze een mondje Nederlands of Frans. 

Helpt een project als Jouw Sleutel dan om enkele van die drempels te overwinnen?

Naïl: Met het project Jouw Sleutel begeeft Klarafestival zich tussen de mensen. Jullie praten met hen, rechttoe rechtaan, en met de glimlach. Het zijn die menselijke aspecten die zo belangrijk zijn. Allereerst moet je dicht bij de mensen komen, en pas dan volgen de praktische dingen.

Ine: Dat kan ik beamen. Al helpt het ook als de organisatorische aspecten geregeld zijn. Onze bezoekers hebben vaak veel dagdagelijkse zorgen en stress, en hebben daardoor geen mentale ruimte over voor andere zaken. 

Hoe belangrijk is het om muziek samen met andere mensen te kunnen beleven?

Naïl: Muziek is er niet alleen voor specialisten, en een concert bijwonen gaat verder dan luisteren alleen. Ik denk dat het belangrijk is om met elkaar over muziek te kunnen praten, vooral in de huidige individualistische en kapitalistische maatschappij. Door iemand te vragen hoe hij een concert vond, kan hij uiting geven aan zijn gevoelens. Samen naar muziek luisteren creëert een band.

Ine: We merken dat we veel alleenstaanden bereiken met onze werking, en voor hen is het extra belangrijk dat ze samen met anderen op uitstap kunnen gaan. Wanneer er iemand bij is die ze goed kennen, biedt het hen bovendien de veiligheid om iets nieuw te ontdekken.

In 2022 namen jullie deel aan verschillende Jouw Sleutel-momenten tijdens het Klarafestival en het Walden Festival. Wat is jullie het meest bijgebleven?

Ine: Voor ons was het erg fijn dat alle praktische dingen al geregeld waren en we gewoon konden intekenen op bepaalde concerten. Wat me vooral is bijgebleven, is het welkomstmoment dat voorafging aan het eigenlijke concert, waarbij er bij een hapje en een drankje uitleg werd gegeven over de ongeschreven regels tijdens een concert en over de muziek. Dat werkte heel geruststellend voor zij die zich op onbekend terrein bevonden. 

Naïl: Tijdens het Walden Festival afgelopen zomer hebben jullie de Algerijnse componist Salim Dada uitgenodigd. Hij heeft geweldige dingen gecomponeerd, in het idioom van zijn land en cultuur. Het werd op een heel eenvoudige manier gepresenteerd, zonder de volksmuziek te minimaliseren en zonder er een oordeel over te vellen. Dat vond ik ontzettend belangrijk en mooi. En bovendien was er tijdens het hele festival een heel ontspannen sfeer, ik voelde me helemaal op mijn gemak.

interview door Aurélie Walschaert, beeld © Patrick Van Vlerken