Hartelijk welkom op Klarafestival!

Festival van Vlaanderen Brussel, Klara en onze partners zijn verheugd jullie opnieuw te begroeten. “I believe audiences aren’t just listening. They are actively contributing”, tekent festivalartiest Barbara Hannigan op in een interview. Concerten zijn een wisselwerking tussen publiek, kunstenaars en wie voor of achter de schermen bijdraagt tot die magische momenten. Samen ‘worden’ we muziek. Become Music!

Hannigan is als dirigent en sopraan een wereldwijde referentie. Bij haar wordt klassieke muziek een hedendaagse en unieke belevenis. Dat inspireert Klarafestival als grootste omroepfestival van het land. Haar veelzijdige talent en dat van vele Belgische en internationale artiesten die met muzikale verhalen heden en verleden verbinden, brengen u ongetwijfeld in vervoering.

Klarafestival opent wervelend met Hannigan als dirigent van het London Symphony Orchestra. Daarna hoor en zie je haar met jonge musici uit haar mentorschapproject Equilibrium Young Artists. In maar liefst 25 concerten presenteren we toptalent als Les Talens Lyriques, het City of Birmingham Symphony Orchestra met Mirga Gražinytė-Tyla en Vilde Frang of het St. Louis Symphony Orchestra met Víkingur Ólafsson. Klarafestival koestert daarenboven de creatie. Het filmconcert Reich/Richter als symbiose van Gerhard Richters schilderijen en de muziek van Steve Reich, de creatie Counterforces van componist Frederik Croene op tekst van dichter Dominique de Groen of de muziektheaterproductie Prey van theatermaker Kris Verdonck met een compositie van Annelies Van Parys zullen u verrassen!

Deze en alle andere concerten zijn mogelijk dankzij de samenwerking met onze culturele partners: Bozar, Flagey, Kaaitheater, Théâtre Varia, Muntpunt, Concertgebouw Brugge en De Singel. Dank ook aan onze private partners KPMG, Proximus, Brouwerij Omer Vander Ghinste, Belfius, Interparking en de spelers van de Nationale Loterij. We zijn erkentelijk voor de steun van de Vlaamse Gemeenschap en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. En tot slot dank aan Klara en VRT: geen omroepfestival zonder die gewaardeerde samenwerking.

Joost Fonteyne

Intendant Klarafestival

In de schaduw van Thésée

Medea, van mythe tot #metoo

“Als protagonist, uitvoerder en componist zou zij voortaan haar mannetje staan,” schreef ik ooit in een cursus barok. De bloei van de muziekdruk, instrumentenbouw en onderwijs opende inderdaad nieuwe toegangswegen voor de vrouw om zich in het publieke muziekleven te begeven. Maar ook ín de partituur schoof zij naar de voorgrond. Met name in het operarepertoire grepen componisten verhalen rond femmes fatales, machtige matrones, klauwende krengen en andere feminiene stereotypen aan om hun inventiviteit te etaleren in pronte ouvertures, wulpse dansen en briesende aria’s. 

Een meer dankbaar subject dan Medea is in dat opzicht nauwelijks denkbaar. In het Europa van de 17de eeuw groeide ze dan ook uit tot de meest fameuze feeks van de Bühne. Wie er echter de bronnenrepertoria op naslaat, zou daar zomaar over kunnen lezen. Want Medea was vaak schaduwprotagoniste, haar mannelijke tegenspeler de headliner. Zo werd ‘Médée’ in 1674 opgevoerd als spin in een web van intriges door Jean-Baptiste Lully en Philippe Quinault - de Lennon & McCartney van de Franse barokopera. Maar de titelrol was voor Thésée: de Atheense superheld die een nieuw hoofdstuk toevoegde aan Medea’s compendium der ongelukkige liefdes.

Van mythe tot muze

In de Griekse mythologie was Medea een tovenares die Jason, aanvoerder van de argonauten, hielp om zijn vader Aëtes het Gulden Vlies afhandig te maken. Euripides’ tragedie (431 v.C.) Medea springt naar een later punt, wanneer Jason en Medea samen vluchten naar Korinthe. Daar eindigt hun folie à deux als Jason voor een ander kiest. Medea zet het hem betaald door niet enkel haar rivale en diens vader te doden, maar ook haar twee zonen te vermoorden. 

De vrouw die eerst nog kracht, trots en zelfredzaamheid uitstraalde, verzwelgt in een spiraal van ontgoocheling, jaloezie en wraak: een horrorscenario waar je nauwelijks naar durft te kijken maar nooit genoeg van krijgt. Medea’s toverkracht geeft haar een aura van diviniteit en onaantastbaarheid, maar helemaal onthecht van het aardse is ze niet: de motor achter haar daden is rauwe, onbeteugelde, bakvis-heftige liefde. Het is precies die multidimensionaliteit die Medea tot een van de meest veelbesproken en vaakst verbeelde personages uit de antieke oudheid heeft gemaakt.

Theater wordt tragédie 

Jean-Baptiste Lully (1632-1687) hertaalde de Medea-vertelstof tot een van de grootste triomfen van zijn carrière. Als surintendant de la musique van Louis XIV bepaalde Lully vanaf midden 17de eeuw de muzikale agenda aan het Franse hof, aanvankelijk met dansspektakels, vervolgens met comédies-ballets en uiteindelijk ook met volbloed opera. Daarvoor realiseerde hij samen met librettist Philippe Quinault (1635-1688) een synthese van de klassieke Franse tragedie, de ballets de cour, de pastorale en de Italiaanse opera. Het resultaat: de ‘tragédie en musique’ of ‘tragédie lyrique’: grootse, overdonderende heldenopera. In 1673 bracht het schrijverspaar Cadmus et Hermione op de planken: de eerste van 11 tragédies en het begin van een stijlmonopolie dat tot midden volgende eeuw incontournable zou blijven. 

Succesrecept

Thésée, het derde wapenfeit van Lully en Quinault, beleefde zijn première op 11 januari 1675 in Château de Saint-Germain-en-Laye en zou bijna een eeuw in het repertoire van de Opéra blijven. Het is een typevoorbeeld van de tragédie en musique: in vijf akten worden de amoureuze avonturen van mythische personages ontvouwd, met een minimum aan narratieve stoorzenders. De uitzondering is de allegorische proloog, waarin de goden Mars en Venus – zoals de traditie dat wilde – de deugden van de Zonnekoning verheerlijken.  

De eigenlijke plot draait rond Médée (Medea) die haar akelige verleden is ontvlucht en aan het hof van koning Egée (Aegeus) belandt. Die wil zijn pupil, prinses Eglé (Aegle), huwen ook al is die verliefd op Thésée (Theseus), de heldhaftige legeraanvoerder die Athene heeft bevrijd van de rebellen. Maar ook Médée begeert Thésée. Met haar magische krachten tracht ze Eglé’s liefde te doen wankelen – tevergeefs. Vervolgens overtuigt ze de koning ervan dat Thésée een bedreiging vormt voor de troon en dringt erop aan hem te vergiftigen. Alles lijkt volgens plan te verlopen tot de koning het zwaard van Thésée herkent als dat van zijn verloren zoon. Het moordplan wordt afgevoerd en de koning schenkt Thésée de hand van Eglé. Een woedende Médée richt desastreuze vernielingen aan maar deus ex machina Minerve (Minerva) herstelt de orde. Cléone en Arcas – de respectieve vertrouwelingen van Médée en de koning – maken de feestvreugde compleet met een ode aan de liefde.

De crux van de opera zijn de recitatieven (récits) die zorgvuldig zijn gesmeed rond het Franse woordaccent en aria’s (airs) die eerder kort zijn en sober worden begeleid. Het koor ageert als een volwaardige pion in het drama en ook het royaal bezette orkest (met opmerkelijke percussiepartijen) wordt met zijn volledige debiet aan kleuren en effecten ingezet tijdens dramatisch intense episodes – zoals de scènes met Theseus in de eerste akte – en divertissements die doorheen de opera voor de nodige merveilles zorgen. 

One(wo)manshow

De ‘bewogen beweger’ van alle acties, relaties en transformaties is Médée. Libretto en partituur staan dan ook helemaal ten dienste van haar dramatische slagkracht: Quinault voorziet Médée van de gesofisticeerde poëzie die nodig is om karakteriële diepte te scheppen, Lully biedt pasmunt met pakkende aria’s en uitgebreide monologen. 

En toch. Toch is het Thésée die zijn naam vereeuwigd zag in de oeuvrelijst van het gouden duo. Opera’s werden nu eenmaal vernoemd naar hun meest prominente (mannelijke) held. Dat was ook tientallen jaren later nog het geval in diverse adaptaties van Quinaults tekst, onder meer voor Händels Teseo (1712) en de Thésée’s van Jean-Joseph Cassanéa de Mondonville en François-Joseph Gossec. 

Hun remakes haalden de geschiedenisboeken niet. Zelfs Lully’s meesterwerk verdween eeuwenlang uit beeld tot het in het nieuwe millennium aan een remonte op het podium begon. Anno #metoo blijkt Médée/Medea daar nog aan gelaagdheid te hebben gewonnen. Als vrouw die zich uit een slachtofferrol wurmt en haar eigen lot in handen neemt, volbrengt ze immers de ultieme metamorfose: van hysterische helleveeg tot woman warrior.

Sofie Taes

Mathias Vidal, tenor

Tenor Mathias Vidal studeerde musicologie aan de Universiteit van Nice en zang aan het Conservatorium van Parijs. Geprezen om zijn kwaliteiten in het barokrepertoire, was hij onder meer te zien in Les Indes galantes (Parijs, München) en zong hij de titelrol in Pygmalion (Houston, Dallas). Ook zong hij verschillende rollen in het Franse lichte muziekrepertoire, naast Italiaanse belcanto-rollen als Ernesto/Don Pasquale. In het 20e eeuwse en hedendaagse repertoire zong hij o.a. de titelrol in Der Zwerg van Zemlinsky (Lille en Rennes). 

Karine Deshayes, sopraan

Karine Deshayes werd in 2016 op de Franse Victoires de la musique classique voor de tweede keer verkozen tot opera-artieste van het jaar. De mezzosopraan, bejubeld op de grote internationale operapodia, blinkt zowel uit in het barokrepertoire, de opera’s van Mozart en Rossini als in de Franse mélodie. In 2023 zingt ze onder meer La Contessa/Le nozze di Figaro in het Théâtre du Capitole de Toulouse, Adalgisa/Norma in de Staatsoper Hamburg en Valentine/Les Huguenots in de Opéra de Marseille. 

Deborah Cachet, sopraan

Deborah Cachet is een Belgische sopraan en winnares van de Jardin des Voix 2019. Ze studeerde aan de LUCA School of Arts, het Conservatorium van Amsterdam en perfectioneerde haar vaardigheden bij Rosemary Joshua. Ze trad op met ensembles als Les Arts Florissants en Le Poème Harmonique, en op podia als het Theater an der Wien, de Wigmore Hall in Londen en het Théâtre des Champs-Élysées in Parijs. Zij heeft een uitgebreide discografie, waaronder het recente Acis et Galatée van Lully met Les Talens Lyriques onder leiding van Christophe Rousset (Aparté) en haar eerste soloalbum met Sophie Vanden Eynde, La Chambre bleue (Passacaille).

Marie Lys, sopraan

De Zwitsere sopraan Maria Lys studeerde aan de Haute École de Musique de Lausanne en de Royal College of Music in Londen en is eersteprijswinnares van de International Competition for Baroque Opera Pietro Antonio Cesti in 2018 en van het Concours international de Belcanto Vincenzo Bellini in 2017. Ze vertolkte al belangrijke rollen als Galatea/Acis et Galatea in de Opéra de Massy en Yniold/Pelléas et Mélisande in het Grand Théâtre de Genève. Recent zong ze Irene/Il Tamerlano van Vivaldi in het Teatro del Giglio in Lucca. 

Bénédicte Tauran, sopraan

De Franse sopraan Bénédicte Tauran studeerde aan het Conservatorium van Limoges en de Schola Cantorum Basiliensis. Haar jonge carrière bracht haar al naar het Theater an der Wien, het Théâtre des Champs-Élysées en de Freiburger Oper met rollen als Vénus/Psyché, Servilia/La clemenza di Tito en Serpina/La serva padrona. Ook is ze regelmatig in concert te horen onder leiding van dirigenten als Marek Janowski en Christophe Rousset. 

Thaïs Raï-Westphal, sopraan

De Franse sopraan Thaïs Raï kreeg de operamicrobe te pakken toen ze haar eerste rol als adolescent zong in Brittens The Beggar’s Opera aan de Opera van Montpellier. Ondertussen vervolmaakt ze zich aan het Conservatorium van Parijs. In haar prille carrière mocht ze al zingen in mooie producties in het Théâtre des Champs-Élysées, de glise de la Madeleine en de Philharmonie de Paris. Daarnaast zet ze zich met volle overtuiging in voor enkele outreach projecten van Les Talens Lyriques. 

Robert Getchell, tenor

Robert Getchel studeerde aan het Centre de musique baroque de Versailles en het Conservatorium van Amsterdam. Hij is een veelgevraagde solist bij Les Talens Lyriques, Le Concert des Nations en de Akademie für Alte Musik Berlin en vertolkte rollen als La Furie/Isis, Astophe/Roland, Chamberlin/The Fairy Queen en Ferrando/Così fan tutte. In 2023 zal hij zingen in Bachs Mattheuspassie met Concerto d’Amsterdam en zijn medewerking verlenen aan projecten met Gli Angeli en Les Musiciens de Saint-Julien. 

Fabien Hyon, tenor

Fabien Hyon studeerde aan het CNSMDP en de Chapelle Musicale Reine Élisabeth bij José Van Dam en Sophie Koch. Hij is laureaat van het Concours international de Gordes en eersteprijswinnaar van de Grand Prix de Mélodie française van het Concours international de chant de Toulouse. Hij zong al in het Théâtre des Champs-Élysées, het Théâtre du Châtelet en de Opéra Royal de Versailles. In 2023 is hij samen met Le Concert Spirituel te horen in Médée van Charpentier en in La Jérusalem délivrée van Régent Philippe d’Orléans met Cappella Mediterranea. 

Philippe Estèphe, bariton

De jonge bariton Philippe Estèphe studeert momenteel bij Lionel Sarrazin. Na zijn debuut bij de Opéra Bastide, mocht hij al de rollen vertolken van Taddeo/L’italiana in Algeri aan de opera van Saint-Étienne, en Aeneas/Dido and Aeneas, Belcore/L’elisir d’amore en Papageno/Die Zauberflöte met het gezelschap Opéra Éclaté. Ook was hij al te gast bij belangrijke Franse operahuizen in Rennes, Marseille, Parijs en Rouen. Dit seizoen zingt hij Aronte en Ubalde/Armide aan de Théâtre National de l’Opéra Comique en Mercutio/Roméo et Juliette aan de Opera van Rouen.  

Guilhem Worms, bariton

De Franse bariton Guilhem Worms studeerde aan het CNSM Parijs en aan de PESM Bourgogne. Hij was al te horen in de opera’s van Parijs, Marseille, Nice, Tours en Bordeaux met rollen als Basilio/Il barbiere di Siviglia, Lord Rochefort/Anna Bolena en Zuniga/Carmen. In 2023 zal hij onder meer Le Marquis d’Obigny/La traviata en Mathisen/Le prophète vertolken in respectievelijk het Théâtre du Capitole de Toulouse en het Festival d’Aix-en-Provence. 

Les Talens Lyriques

Les Talens Lyriques brengt een breed vocaal en instrumentaal repertoire van barok tot romantiek. Een musicologische insteek door een combinatie van minder bekend repertoire en enkele topwerken is daarbij nooit veraf. Naast opera, verkent Les Talens Lyriques ook andere muzikale genres als het madrigaal, de symfonie of het motet. Het ensemble treedt op in wisselende bezettingen over de hele wereld. 

Les Talens Lyriques worden gesteund door het Ministerie van Cultuur-Drac Île-de-France, de stad Parijs en de Cercle des Mécènes. Het ensemble dankt zijn belangrijkste mecenassen: de Annenberg Foundation / GRoW - Gregory en Regina Annenberg Weingarten, mevrouw Aline Foriel-Destezet, en de Société Générale Foundation C'est vous l'avenir. Het Ensemble wordt regelmatig gesteund door het Centre National de la Musique voor zijn nationale en internationale reputatie en zijn opnames.

Chœur de Chambre de Namur

Sinds zijn oprichting in 1987 verdedigt het Choeur de Chambre de Namur de muzikale erfenis van de eigen regio (Lassus, Arcadelt, Rogier, Du Mont,...), zonder evenwel het grote koorrepertoire uit het oog te verliezen. Het koor is een veelgevraagde gast op de meest gerenommeerde festivals van Europa en bracht reeds talloze opnames uit. De laatste jaren verkent het koor grote werken van Händel en operette. Sinds 2010 is de artistieke directie in handen van Leonardo García Alarcón.

Le Chœur de Chambre de Namur  wordt gesteund door de Federatie Wallonië-Brussel (afdeling muziek en dans), de Nationale Loterij en de Stad Namen. Met de steun van de Tax Shelter van de federale regering van België, Inver Tax Shelter en Wallonie Bruxelles International.

Christophe Rousset, dirigent

Christophe Rousset studeerde klavecimbel aan de Schola Cantorum in Parijs en vervolgens aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. In 1991 richtte hij het prestigieuze barokensemble Les Talens Lyriques op. Met dit ensemble treedt hij op in concert- en operahuizen als het Concertgebouw Amsterdam, het Théâtre des Champs-Élysées en de Philharmonie in Parijs en Wigmore Hall in Londen. Tegelijkertijd heeft hij een actieve carrière als klavecinist en kamermusicus. Zijn opnames van Couperin, Rameau, D'Anglebert en Scarlatti zijn referenties binnen het barokrepertoire. 

16:30-16:50

Klarafestival LOUNGE
Inleiding door Lalina Goddard

Les Talens Lyriques

dessus de violon I

Gilone Gaubert
Charlotte Grattard
Jean-Marc Haddad

dessus de violon II

Josépha Jégard

Giorgia Simbula

Bérengère Maillard

haute-contre de violon

Pierre-Eric Nimylowycz

Alexandra Delcroix Vulcan

taille de violon

Sarah Brayer-Leschiera

Maya Enokida

quinte de violon

Pierre Vallet

Lucia Peralta

basse de violon

Emmanuel Jacques

Claire Gratton

Julien Hainsworth

Nils De Dinechin

Pablo Garrido

traverso

Jocelyn Daubigney

Stefanie Troffaes

hautbois & flûte à bec

Vincent Blanchard

Jon Olaberria

basson

Josep Casadella

trompette

Jean-François Madeuf

Jean-Daniel Souchon

timbales & percussion

Marie-Ange Petit

continuo  

Emmanuel Jacques, basse de violon

André Henrich, luth & guitare

Isabelle Saint-Yves, viole de gambe

Korneel Bernolet, clavecin & orgue

Christophe Rousset, clavecin

Chœur de Chambre de Namur

dessus I

Julie Calbete, Camille Hubert, Amélie Renglet 

dessus II

Weil-Lian Huang, Barbara Menier, Zoé Pireaux

haute-contre

Dominique Bonnetain, Marc Scaramozzino, Marcio Soares Holanda, Renaud Tripathi

taille

Maxence Billiemaz, Thibaut Lenaerts, Vincent Mahiat, Samuel Namotte

basse-taille

Pieter Coene, Simon Dubois, Philippe Favette, Sergio Ladu, Jean-Marie Marchal