Supernova: wedstrijd voor jonge kamermuziekensembles

Welkom op de 19e editie van Klarafestival! Het thema Crossroads - Come Together verbeeldt als geen ander het samenkomen van het publiek, de artiesten en hun inspirerende concerten. Een ontmoetingsplek waar de top van de internationale klassiek in dialoog gaat met uitdagende creaties en jong talent.  

Inspirator van deze editie is festivalartiest Claron McFadden. 'Ik sta op een kruispunt waar stijlen en generaties elkaar kruisen en ontmoeten en met elkaar botsen', vertelde ze ons in een interview. Die uitspraak is de kern van het programma. Geniet van Klarafestival als vrijplaats van hoop, meerstemmigheid en schoonheid in alle mogelijke verschijningsvormen. Als een plek waar het bekende nieuwe betekenis krijgt en waar nieuwe ervaringen je overrompelen.

Jan Raes, voorzitter

Joost Fonteyne, intendant

Chantal Pattyn, manager Klara

We rollen de rode loper uit voor de laureaten van de Supernova-wedstrijd 2024: Aglica Trio en Susato Trio. Naar jaarlijkse traditie ging Klarafestival samen met een tiental programmatoren uit de klassieke muziek op zoek naar nieuw muzikaal talent. Na de finale in DE SINGEL werden twee winnaars bekroond. Die krijgen niet alleen airplay op Klara en Musiq’3, maar winnen ook een concertreis door België met aftrap tijdens Klarafestival. Maak kennis met Aglica Trio en Susato Trio, twee ensembles met een unieke blik op het kamermuziekrepertoire.

Aglica Trio

Aglica Trio bestaat uit fluit, altviool en harp. Een subliem toonpalet, maar er is niet bijzonder veel voor geschreven. Toch weet het trio de parels van composities uit dat beperkte repertoire te halen. Tijdens dit laureatenconcert stappen ze met een persoonlijk programma op het podium. Openen doen ze met werk van twee componisten met wie ze persoonlijk hebben samengewerkt: Slices of Life van Francisco Fontes (1993) en From the Song of Amergin van Hilary Tann (1947-2023). Als afsluiter kiest het ensemble de enigmatische Sonate voor fluit, altviool en harp van Claude Debussy (1862-1918), een werk dat door de jaren heen een vaste waarde is geworden in hun repertoire.

Het is geen toeval dat de sonate van Debussy een prominente plaats krijgt in dit concert. Niet alleen is het de eerste compositie die het Aglica Trio ooit speelde; het is ook een van de vroegste composities voor de combinatie van fluit, altviool en harp. En meteen een monument van een werk: zelfs tot op heden is het een van de meest omvangrijke voorbeelden. Debussy schreef het drie jaar voor zijn dood, en droeg het op aan zijn tweede vrouw Emma Bardac. Zeggen dat Debussy een vernieuwer was, is een open deur intrappen. Sommigen zien hem als hét muzikale vertrekpunt van de 20e eeuw. Hij gooide het roer dan ook volledig om en creëerde zijn eigen taal: Debussy zocht een vrije en spontane zeggingskracht, los van bestaande kaders. Hij probeerde naar eigen zeggen ‘iets anders’ te maken. Het resultaat is een kleurrijke taal die suggestief is, zacht en dromerig. Een toonspraak die treffend past bij het triopalet van fluit, altviool en harp.

In vergelijking met het begin van de 20e eeuw is het repertoire voor fluit, altviool en harp inmiddels aangegroeid. Ook de Portugese componist Francisco Fontes droeg daaraan bij. Op vraag van het Aglica Trio componeerde hij Slices of Life. Niet evident, zo vertelde hij ons, om voor instrumenten te schrijven met zulke diverse registers en karakters. De componist leerde het trio kennen aan de Guildhall School of Music, waar hij als doctoraatsstudent het verband bestudeert tussen muziek en het literaire werk van landgenoot Fernando Pessoa. Toen hij deze compositieopdracht kreeg, wist hij dan ook meteen waar te beginnen: Slices of Life is geïnspireerd op het Boek der rusteloosheid van Pessoa. Dat is een verbluffende compilatie van 481 dagboekfragmenten die de schrijver verspreid over twintig jaar neerpende, een verzameling mijmeringen over het leven. De zeven delen van Fontes’ compositie representeren elk een dagboekfragment. Hij verklankt Pessoa’s woorden instrumentaal, maar kruipt ook zelf mee op het podium om de tekst voor te dragen.

Ook componiste Hilary Tann liet zich inspireren door woordkunst in de compositie From the Song of Amergin (1995). Ze baseerde zich op een tekstfragment van een oud-Keltisch lied: ‘Ik ben de wind die waait over de zee, ik ben een straal van de zon, ik ben de gier op de rots.’ Van de vijf muzikale secties die ze componeerde, brengen de drie middelste de natuurwereld naar voren: de harp wordt wind, de altviool verwijst naar de zonnestraal, en de fluit verbeeldt de gier. Openen en eindigen doet de componiste met de mantra ‘ik ben’, de kern van het zijn.

Susato Trio

Susato Trio heeft duidelijk voor ogen wat ze op de bühne willen brengen: een mix van standaardrepertoire en vergeten meesterwerken. Het is dan ook niet toevallig dat hun naam verwijst naar een andere muziekverdeler, namelijk de Antwerpse uitgever Tielman Susato (1510/15-na 1570). Vandaag kiezen ze voor twee minder bekende composities uit het triorepertoire, weliswaar van gevestigde componisten: het Pianotrio Nr. 2 van Bohuslav Martinů (1890-1959) en het Pianotrio Nr. 6 van Ludwig van Beethoven (1770-1827).

We schrijven het jaar 1808. Beethoven componeerde zijn vijfde en zesde pianotrio op het landgoed van Marie von Erdödy, aan wie hij de werken opdroeg. Hoewel de trio’s als tandem ontstonden, zijn ze op verschillende manieren de geschiedenis ingegaan: het zesde stond van meet af aan in de schaduw van zijn tegenhanger. Komt dat misschien omdat we hier niet die typische heroïsche Beethoven horen? Die publiceerde op dat moment op volle kracht: in deze jaren schreef hij onder meer zijn vijfde symfonie, gevolgd door de zesde (‘Pastorale’). In vergelijking daarmee klinkt het Pianotrio Nr. 6 beduidend anders. Hier is een eerder delicate en klassieke Beethoven aan het werk, over wiens schouder Haydn en Mozart meekijken. Dat horen we bijvoorbeeld in de langzame inleiding – een handelsmerk van Haydn –, die overigens terugkeert aan het einde van de eerste beweging. Daarnaast heeft dit pianotrio geen introspectieve, trage beweging. Het corpus bestaat daarentegen uit twee allegretto-delen. In het vierde deel verandert het karakter van de muziek: we belanden in een spetterend slot, zoals het een 19e-eeuwse finale betaamt. Hier klinkt de typische expressie van Beethoven anno 1808 in vol ornaat.

Een andere compositie die niet zo vaak live te horen is, is Pianotrio Nr. 2 van Bohuslav Martinů. We springen even verder in de tijd: Martinů zet zijn trio in 1950 op papier. Op dat moment had de Tsjech al een kleurrijk leven achter de rug; hij was zowat langs alle muzikale hotspots van de twintigste eeuw gepasseerd. In Parijs exploreerde hij de jazz, de muziek van Igor Stravinsky en die van Les Six. Nadien, met tussenstops in onder meer Zwitserland, vluchtte hij naar de Verenigde Staten, waar hij ook kennismaakte met de overzeese trends. Martinů is het soort componist met een vinger in elke pot. Hij was Tsjechisch van oorsprong en internationaal van aard, en had het hele scala aan repertoires in zijn pen.

Toegegeven, dit amalgaam van stijlen maakt Martinů’s muziek niet altijd even eenvoudig te vatten. Maar zijn tweede pianotrio is op dat vlak een uitzondering. We horen een herkenbare taal, met knipogen naar zijn 19e-eeuwse collega’s. De romantische melodielijnen in de strijkers doen bijvoorbeeld denken aan het idioom van Schumann of Beethoven. Maar dit zou geen muziek van Martinů zijn, mocht ze niet ook op een of andere manier een Tsjechisch geluid laten klinken. Dat gebeurt in het derde deel, waar de ritmes onstuimiger worden, met typische syncopes en een speelse omgang met het metrum. Deze bijzondere combinatie van romantiek en ritme verklapt Martinů’s grootste troef: als geen ander weet hij de meest uiteenlopende klankwerelden samen te smeden tot zijn eigen, unieke vocabularium.

Jenske Vanhaelemeersch

Aglica Trio 

Fluitist Carys Gittins, altviolist Agnieszka Żyniewicz en harpist Lise Vandersmissen ontmoetten elkaar in 2017 aan de Londense Guildhall School of Music & Drama. In het Aglica Trio komen hun respectievelijk Welshe, Poolse en Belgische roots samen. Intussen toeren de musici al meerdere jaren door Europa. Ze combineren het experimentele karakter van hedendaagse klassieke muziek met het grote triorepertoire. Daarbij brengen ze graag ondervertegenwoordigde componisten voor het voetlicht, en maken ze eigentijdse klassieke muziek toegankelijk voor een jong publiek, onder meer in de vorm van workshops. 

Susato Trio 

Het Antwerpse Susato Trio werd in 2022 opgericht door violist Sarah Bayens, cellist Mikko Pablo en pianist Markiyan Popil. Hun naam knipoogt naar Tielman Susato, de 16e-eeuwse componist uit Antwerpen die de eerste muziekuitgeverij in de Lage Landen oprichtte. Net als hij wil het trio een zo breed mogelijk publiek bereiken met muziek. In dit geval: niet alleen gevestigd repertoire voor pianotrio, maar ook verborgen parels die onterecht tussen de plooien van de geschiedenis verdwenen. Het ensemble, dat naar eigen zeggen graag buiten de lijntjes kleurt, won in 2022 de wedstrijd Génération Classique en de eerste prijs ‘Mathilde Horlait Dapsens’. 

Slices of Life - originele tekst en vertaling (Engels)