Peer Gynt

PEER GYNT: SYNOPSIS

Prologue: Into the World

Solveig dwaalt rond in het niets. Een mysterieuze box trekt haar aandacht.

Act I: Norway

Na dagen van onverklaarbare afwezigheid komt de Noorse boerenzoon Peer Gynt terug thuis bij zijn oude moeder Åse (Peer and his Mother Åse). Zijn fantastische uitvluchten kan Åse maar moeilijk geloven. In elk geval heeft Peer tijdens zijn afwezigheid de kans ontlopen om met de rijke boerendochter Ingrid te trouwen: zij werd door iemand anders gevraagd en zal binnenkort met hem in het huwelijk treden. Peer houdt vol dat hij op een dag koning zal worden, of wie weet wel keizer (Peer’s Imagination)...

Onuitgenodigd arriveert Peer op de bruiloft van Ingrid en haar bruidegom (Peer at Ingrid’s wedding celebration). Daar treft hij een ongelukkige Ingrid aan, die de gasten met stukken taart welkom heet (Appearance of Solveig and her Parents). ’s Avonds laat ontmoet Peer plots Solveig, de dochter van een zonet ingeweken predikant (Solveig-Peer: Pas de deux). Het is liefde op het eerste gezicht. Ingrids bruidegom strooit echter roet in het eten (The World of the Small-minded Locals).

Uit wraak gaat Peer er vandoor met Ingrid, tot grote woede van alle dorpelingen (In the Mountains with Ingrid). Met Ingrid wordt het niets en hij laat haar moederziel alleen achter in de bergen. Verder dwalend komt Peer terecht bij de trollenkoning (The Troll-world). Aanvankelijk lijkt het hem een aanlokkelijk idee om te trouwen met de dochter van de trollenkoning, maar zij dreigt hem algauw te verstrikken. In paniek loopt hij weg.

Alleen in de bergen komt Peer Gynt zichzelf tegen (The Bøyg). Wat zal hij doen? Teruggaan naar Solveig? Of zijn problemen negeren? Hij besluit verder de bergen in te trekken en voor zichzelf een hut te bouwen (Peer’s Solitude).

Solveig is ondertussen op zoek gegaan naar Peer en vindt hem bij zijn hut (Solveig Comes to Peer: Pas de deux). Hun kort geluk wordt verstoord door de dochter van de trollenkoning, die Peer vertelt dat zij van hem zwanger werd en hem voor altijd zal achtervolgen (The Woman in Green). Peer vlucht weg voor het kind dat verrassend op hem lijkt – en verlaat daardoor Solveig.

Terug thuisgekomen merkt Peer dat zijn moeder stervende is (Åse’s death: Pas de deux). Met fantastische verhalen probeert hij haar op te beuren, maar het mag niet baten. Wees geworden, besluit hij weg te trekken uit Noorwegen – weg van de trollendochter, weg van zichzelf.

Act II: Out in the World – Illusions

Een idyllisch ochtendgloren. Peer is naar Amerika getrokken en leeft op straat (Overture). Tijdens het uitvoeren van een ‘street act’ wordt hij ontdekt door Anitra, die hem meeneemt naar Hollywood (Auditions). Een eerste fotoshoot – met Peer als de posterheld van een supermanfilm – loopt goed (Emperor of the World) en Anitra neemt hem mee naar huis. Daar laat ze hem alle hoeken van de kamer zien (Peer’s Dance with the Whip). Vastgebonden aan het bed moet Peer ineens terugdenken aan Solveig (Solveig’s Dance). Is hij hier wel op de juiste plaats? Hij trekt zich los en stort zich – in het besef dat gedane zaken geen keer nemen – helemaal in het spel dat Anitra met hem speelt (Peer’s Mad Dance). In een tweede fotoshoot staat Peer samen met Anitra voor de camera’s (Peer’s Coronation). Zijn verleden blijft hem echter achtervolgen en stukje bij beetje verliest hij de grip op de realiteit (Finale). Wanneer Peer plots merkt dat hij zich in een gekkenhuis bevindt, is het reeds te laat.

Act III: Return

Jaren later wordt Peer uit het gekkenhuis ontslagen en keert hij met de boot terug naar Noorwegen (Mesto). Op de boot krijgt hij bezoek van een mefistofeliaanse figuur: de Knoppenmaker (Andante). Niet van plan om zijn ziel zomaar te laten afpakken, gaat Peer het gevecht met de duivel aan. De boot lijdt schipbreuk en Peer verdwijnt in de golven van de zee.

Peer ontwaakt op het strand in Noorwegen. Hij keert terug naar zijn dorp, maar ziet enkel ruïnes (Peer’s Memories). Plots merkt hij Ingrid op, die ligt opgebaard in de oude boerderij waar ooit de bruiloft plaatsvond. Haar bruidegom zit er zwijgend naast (Ingrid’s Burial). Peer ontmoet de Knoppenmaker voor een tweede keer en laat zich vertellen dat hij noch goed genoeg is voor de hemel, noch slecht genoeg voor de hel. Als een mislukte knop – zonder gaten – moet hij omgesmolten en opnieuw gegoten worden.

Wegvluchtend in de bergen – waar het woud intussen verbrand is – merkt Peer de hut op die hij ooit bouwde. Hij heeft een vermoeden dat Solveig daar op hem wacht, maar kan haar niet bereiken (Scene with Solveig). Daarna gaat hij de confrontatie aan met zichzelf (The Onion / Despair and Escape). De Knoppenmaker klopt een derde keer bij hem aan (Deliverance).

Epilogue: Out of the World

Peer zweeft tussen hemel en hel. Wat heeft zijn leven voorgesteld? Is hij iemand kunnen zijn of werd zijn leven geleid door omstandigheden?


PEER GYNT: PROGRAMMATOELICHTING

De Sovjet-Duitse componist Alfred Schnittke staat bekend als een van de meest boeiende naoorlogse symfonici. Zijn overweldigende muziek stond reeds meermaals op het programma van het Belgian National Orchestra. Nu brengen we de Belgische première van misschien wel Alfred Schnittkes meest veeleisende werk: een groot bezet, meer dan twee uur lang durend ballet met als titel Peer Gynt. Niet concertant, maar geënsceneerd door een jong team onder leiding van Mien Bogaert.

Peer Gynt is eerst en vooral een toneelstuk van de Noorse schrijver Henrik Ibsen. Hij schreef dit lange dramatische gedicht in verzen in 1867. Net als Goethes Faust telt Peer Gynt ontzettend veel personages, speelt het stuk zich af op talloze locaties en wordt het hoofdpersonage door een soort duivelsfiguur begeleid. Peer Gynt is de losbol die zijn leven geen richting kan geven en liever in zijn eigen fantasie leeft dan de realiteit te confronteren. Hij loopt weg van zijn jeugdliefde omdat hij zich – na een ontmoeting met een trollendochter – te verontreinigd voelt, zwerft daarna een hele tijd doorheen de wereld, richt meer kwaad uit dan goed en keert op het einde van zijn leven terug naar huis. Daar wordt hij op Faustiaanse wijze ‘verlost’ door zijn jeugdliefde Solveig – die al die tijd op hem heeft zitten wachten.

Ibsens toneelstuk wordt vandaag nog steeds met de regelmaat van de klok opgevoerd. Het verhaal over de Noorse losbol kreeg daarnaast extra bekendheid door de toneelmuziek die Edvard Grieg voor Peer Gynt schreef. Gebundeld tot twee orkestsuites behoort deze muziek intussen tot de hitparade van de klassieke muziek. De titels van de delen van deze orkestsuite laten kennismaken met de belangrijkste personages: Peer Gynts moeder Ase, de rijke boerendochter Ingrid, Peer Gynts ware liefde Solveig, de trollenkoning en de exotische Anitra die Peer Gynt in Afrika weet te verleiden.

John Neumeiers balletversie

Het verhaal van Peer Gynt dat Alfred Schnittke schreef, begint bij de Amerikaanse choreograaf John Neumeier. Hij is sinds 1973 (en tot op de dag van vandaag) balletdirecteur van de Hamburgische Staatsoper. In de jaren 1980 besloot hij een nieuw ballet te maken, gebaseerd op Ibsens Peer Gynt. Voor de muziek engageerde hij Alfred Schnittke, een componist wiens muziek hij al een paar keer in andere balletvoorstellingen had gebruikt.

Het libretto van zijn balletvoorstelling schreef John Neumeier zelf. Daarbij bleef hij in hoge mate trouw aan Ibsens origineel, op twee belangrijke wijzigingen na. Peer Gynts omzwervingen doorheen de wereld interpreteerde John Neumeier als een poging om in Hollywood als danser, acteur en uiteindelijk ook filmproducer carrière te maken. Net als bij Ibsen gaat Peer Gynt daarbij gaandeweg aan grootheidswaanzin ten onder. De tweede belangrijke wijziging is de toevoeging van een 25 minuten durende epiloog.

“Als ik theaterversies van Peer Gynt bezoek,” zo vertelt John Neumeier, “stelt het einde me steeds teleur. Solveig heeft zo lang op Peer gewacht, maar als hij uiteindelijk bij haar aankomt, is het stuk meteen gedaan. […] Ik wil hun samenzijn beleven, hoe ze zich langzaam naar elkaar toebuigen, de emoties die ze daarbij voelen De epiloog is de spirituele en metafysische kern van het hele stuk: een eindeloos adagio, een ritueel samenkomen voorbij al het reële.”

De bijna-doodervaringen van Alfred Schnittke

“Serieuze en lichte muziek met elkaar verenigen, dat is het doel van mijn leven,” zo beweerde Alfred Schnittke ooit: “ook al breek ik daarbij misschien wel mijn nek.” Tot 1990 woonde en werkte deze Sovjet-Duitse componist en pianist in Moskou. Daar ontwikkelde hij gaandeweg een polystilistische compositietechniek met Charles Ives, Luciano Berio en Bernd Alois Zimmermann als voornaamste inspiratiebronnen. Naast kamermuziek, concerti en symfonieën schreef Alfred Schnittke muziek voor ongeveer 70 verschillende films. Deze bijzonder rijke partituren worden sinds de millenniumwissel opnieuw ontdekt. Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie verhuisde Alfred Schnittke naar Hamburg waar hij uiteindelijk in 1998 overleed.

Polystilistiek is nog steeds een belangrijke term om Schnittkes Peer Gynt te karakteriseren. Op uiterst exuberante wijze verenigt de partituur de erfenissen van componisten als Sjostakovitsj en Mahler, het serialisme uit Darmstadt, jazz, tango en nog zoveel meer. Toch is Peer Gynt meer dan een bonte potpourri aan muziekcitaten die steeds weer oneigenlijk, ironisch en zelfs monsterlijk verdraaid worden gebruikt. De balletmuziek uit het eerste bedrijf – illustratief en vol clichés – keert in het derde bedrijf vervreemd terug. Uiteindelijk blijken de drie bedrijven muzikaal gezien één grote proloog te vormen voor de magistrale epiloog. Al het muzikale materiaal keert hierin terug, maar bekeken vanuit een ander perspectief. Sub species aeternitatis. Vijf koren (op tape) produceren schaduwklanken die toehoorders onderdompelen in een bijna mystieke ervaring.

In 1985 kreeg Alfred Schnittke een eerste hartaanval. Gedurende enkele maanden was hij buiten bewustzijn en tot driemaal toe werd hij klinisch dood verklaard. De bijna-doodervaringen die hij zich bij het ontwaken herinnerde, vormden zijn voornaamste inspiratiebron voor de muziek van de epiloog van Peer Gynt.

Gensters irrationaliteit

Het Belgian National Orchestra werkt samen met Klarafestival en Bozar voor de Belgische première van Schnittkes Peer Gynt en engageerde een jong team onder leiding van regisseur en scenograaf Mien Bogaert om het werk in de Henry Le Boeufzaal te ensceneren. Boven het orkest, geleid door de Deense dirigent Michael Schønwandt, wordt een monumentale installatie gebouwd waarin en waarop twee dansers en een acteur – zowel live als in video’s – aan de slag gaan met de originele personages uit Ibsens Peer Gynt. De choreografie is in handen van Talitha De Decker. Benjamien Lycke tekent verantwoordelijk voor de video’s.

Kostuumontwerper en make-up artist Dennis Peschke zet Peer Gynt, de jonge man die niet volwassen wil worden en aan grootheidswaanzin leidt, quasi naakt op het podium met een papieren kroon, een onderbroek en zijn eigen danslichaam als enige betekenisgevers. “Alle personages die Peer ontmoet, maken deel uit van zijn fantasie en dragen maskers. Ze weerspiegelen niet de realiteit, maar belichamen de angstbeelden waarvoor Peer voortdurend op de loop is. Enkel Solveig draagt geen masker. Zij heeft als enige een directe toegang tot Peer.”

“Peer Gynt is dat deel van onze persoonlijkheid dat onaangename waarheden aan de kant schuift om door te kunnen gaan met het leven,” zo vertelt Mien Bogaert. “Kennis is niet het probleem. We weten allemaal dat onze huidige levensstijl niet duurzaam is, dat we bij elke consumptie iemand onrecht aandoen en dat – als we heel pessimistisch zijn – onze aanwezigheid op deze planeet meer kwaad dan goed berokkend. Toch leven we. Peer Gynt is de genster irrationaliteit die ons handelen elke dag weer vergoelijkt. In die genster, datgene wat ons mensen tot mens maakt, schuilt een ongelooflijke dosis schoonheid.”

Mien Bogaert

Mien Bogaert – regie en scenografie

Mien Bogaert studeerde Kunstwetenschappen aan de UGent en Regie Musiktheater aan de HfMT Hamburg. Behalve als dramaturg voor het BNO is hij actief als regisseur, librettist en scenograaf. Ensceneringen van bestaand repertoire wisselt hij af met nieuwe creaties als A l’extrême bord du monde (De Munt, 2020). Daarnaast schreef hij o.a. het libretto van MONU (Concertgebouw Brugge, 2015) en van de ‘kortopera’ A Safe and Special Place (Ensemble Modern, 2019). Zijn volgende project is de regie en scenografie van EDELWILD voor KOPERGIETERY Gent (april 2022).

Benjamien Lycke – video en montage

Benjamien Lycke studeerde compositie aan het Conservatorium van Gent en Composing for Screen aan het RCM Londen. Zijn diverse oeuvre strekt zich van film tot dans en theater, en omvat o.a. de kortopera’s PUCK (2016) en CYCLOPS (2017), en het multimediale oorlogsrequiem MONU (Concertgebouw Brugge, 2015). Als videograaf werkte Benjamien Lycke mee aan dansvoorstellingen als Tinkling I en de operaproductie  A l’extrême bord du monde (De Munt, 2020). Recent bracht hij i.o.v. de Koningin Elisabethkapel Le Carnaval des Animaux op verrassende wijze in beeld.

Dennis Peschke – kostuums en make-up

Dennis Peschke studeerde Kostuumdesign aan de HAW Hamburg en make-up artist aan de Staatsoper Hamburg. Hij werkte als kostuumontwerper voor producties van o.a. het Deutsches Schauspielhaus, de Staatsoper Hamburg, het Theater Oberhausen en de HfMT Hamburg. In januari 2020 was semifinalist van de RING AWARD 2020 en datzelfde jaar ontving hij de Baden-Baden Award 2020 van de Industrie- und Handelskammer (IHK). Sinds 2017 is hij plaatsvervangend chef make-up van de Staatsoper Hamburg en het Hamburg Ballett John Neumeier.

Talitha De Decker – choreografie

Talitha De Decker studeerde in 2014 als choreografe af aan de Fontys Hogeschool voor de Kunsten Tilburg. Ze ontwierp choreografieën voor MONU (2015) en voor de ‘kortopera’ PUCK (2016). Zowel TINKLING I als de voorstelling SNAP XL toerden uitgebreid in binnen- en buitenland. Als danseres werkte ze reeds samen met The Retronettes, Strange People, Criaturas en Theater Tol. In 2010 richtte ze haar eigen dansschool op in Eeklo: Dansschool Movimento. Recent maakte ze de voorstelling Figure it Out, die de komende seizoenen op tournee gaat.

Axel Guérin – danser

Samen met acrobaatpartner Winston Reynolds studeerde Axel Guérin aan de Academy of Circus and Performing Arts te Tilburg waar hij zich in ‘floor-based duo acro dance’ specialiseerde. Na zijn afstuderen in 2016 toerde hij met Pirates of the Carabina en JABADAO en speelde mee in voorstellingen als family trees (KOPERGIETERY). Hij werkte mee aan producties met Florentina Holzinger en werkt sinds 2016 regelmatig samen met Alexander Vantournhouts gezelschap Not Standing. Momenteel speelt hij mee in de producties Through the Grapevine en SCREWS. 

Frans Maas – acteur

Frans Maas studeerde ruim 50 jaar geleden af als acteur aan het KMC in Antwerpen. Zijn meest markante rollen zijn Caligula, Willy Brandt in Democracy, Robert Schumann in Clara, Robert en Johannes, Gabriel Garcia Marquez in Kroniek van een Aangekondigde Dood, Kreon in Antigone, Znorko in Enigma Variaties. In de muziektheatervoorstellingen Je Anne, Zacco & Vanzetti en My Fair Lady vertolkte hij een hoofdrol. Hij speelde een achttal monologen waaronder Het Behouden Huis, De Kreutzersonate, Kameleon, Don Juan en Ze zijn me vergeten. 

Laure-Anne Iserief – danser

Laure-Anne Iserief studeerde in 2017 af als danseres en dansdocente aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen. Ze maakt deel uit van het jong Antwerps bewegingstheatercollectief WOLF, dat met de voorstelling Filter onderzoek deed naar concentratie in overprikkelende tijden. Daarnaast speelde ze mee in Una Casa Cascata van het multidisciplinaire gezelschap Hanafubuki. Tot op heden geeft Laure-Anne Iserief lessen lichamelijk bewustzijn aan de!Kunsthumaniora Antwerpen.

Antonia Evers – kostuumassistentie en actrice

Antonia Evers studeerde kostuumdesign aan de HAW Hamburg en voltooide afgelopen zomer haar bachelor met de thesis Carl Gustavs Jungs Betrachtung des seelischen Gleichgewichts. In 2020 was ze kostuumassistente op de Salzburger Festspiele voor Così fan tutte in een regie van Christof Loy. Voor de productie Die kluge Elise in het kader van de ‘akademie kontemporär 2021 Hamburg’ verzorgde ze de kostuums. Daarnaast is ze in de reclamewereld actief als styliste en kostuumontwerper, vooral in samenwerking met het Hamburgse online contentbedrijf Virus.

16:00 - 17:30

Cinematek

Het personage Peer Gynt duikt op in een Congolees dorp in een kortfilm van Michiel Robberecht.

Tussen de kortfilm en de making-off is er een kort interview met de filmmaker.

21:30 - 22:30

Klarafestival LOUNGE 

Schuif aan in de Klarafestival LOUNGE voor een drankje en een babbel.

CONCERTMASTER

Alexei Moshkov

FIRST VIOLINS

Olga Scroubkova

Sarah Guiguet *

Maria Elena Boila

Françoise Gilliquet

Akika Hayakawa

Serge Stons

Dirk Van de Moortel

Nidjal Jebali

Asiza Salahova

Isabelle Scoubeau

Gabrielle Mazzon

SECOND VIOLINS

Peter Bogaert

Nathalie Lefin *

Marie-Daniëlle Turner *

Hartwig D’Haene

Ana Spanu

Isabelle Liagre

Juliette Janssen

Radostina Tchalakova

Ingrid Vanmosselvelde

Louis Noel

VIOLAS 

Marc Sabbah *

Mihoko Kusama *

Dmitry Ryabinin *

Sophie Destivelle

Katelijne Onsia

Marinela Serban

Edouard Thise

Song Aun Mun

ORGAN / HARPSICHORD

Karol Golebiowski

CELESTA

Flavio Casaccio

CELLOES

Dmitry Silvian **

Herwig Coryn

Tine Muyle * 

Harm Van Rheeden

Taras Zanchak

Corentin Faure

DOUBLE BASSES

Svetoslav Dimitriev *

Ludo Joly * 

Serghei Gorlenko *

Dcan Ishimoto

Miguel Meulders

Gergana Terziyska 

FLUTES

Denis-Pierre Gustin *

Jeremie Fevre *

Laurence Dubar * 

OBOES

Arnaud Guittet *

Ilona Ingels 

Bram Nolf *

CLARINETS

Julien Beneteau **

Geert Baeckelandt

Vladimir Patchinski

BASSOONS

Bert Helsen *

Filip Neyens *

Bob Permentier *

PIANO

Geert Callaert

HORNS

Anthony Devriendt *** 

Katrien Vintioen *

Jan Van Duffel *

Bernard Wasnaire *

Dries Laureyssen

TRUMPETS

Leo Wouters  ***

Ward Opsteyn *

Bram Mergaert

Thomas Mellaerts 

Bert Mees 

TROMBONES

Guido Liveyns *

Bruno Debusschere

Sander Vets

Cyril Francq

TUBAS

Stijn Aertgeerts 

TIMPANI

Nico Schoeters ***

PERCUSSION

Arthur Ros 

Koen Maes

Carlo Willems

Jens De Pauw

Pieter Vincken

Frederik Sannen

Karel Opsteyn

Jasmijn Vandecaetsbeek

Mathias Roofthooft

HARP

Annie Lavoisier

***  principal

**   first soloist

*     soloist