Cécile McLorin Salvant

Welkom op de 19e editie van Klarafestival! Het thema Crossroads - Come Together verbeeldt als geen ander het samenkomen van het publiek, de artiesten en hun inspirerende concerten. Een ontmoetingsplek waar de top van de internationale klassiek in dialoog gaat met uitdagende creaties en jong talent.  

Inspirator van deze editie is festivalartiest Claron McFadden. 'Ik sta op een kruispunt waar stijlen en generaties elkaar kruisen en ontmoeten en met elkaar botsen', vertelde ze ons in een interview. Die uitspraak is de kern van het programma. Geniet van Klarafestival als vrijplaats van hoop, meerstemmigheid en schoonheid in alle mogelijke verschijningsvormen. Als een plek waar het bekende nieuwe betekenis krijgt en waar nieuwe ervaringen je overrompelen.

Jan Raes, voorzitter

Joost Fonteyne, intendant

Chantal Pattyn, manager Klara

Voor de voorstelling Ogresse put zangeres en componist Cécile McLorin Salvant uit de verhaaltraditie over de ogers en ogresses, reusachtige mythologische wezens die mensen en het liefst zelfs kinderen eten. In de Franse sprookjes van de 17e-eeuwse auteur Charles Perrault wordt de oger steeds door misleiding verslagen, wat vaak leidt tot zijn dood. Ogresse bouwt verder op deze typische narratieve elementen: een dorpeling, eerder sluw dan sterk, smeedt een plan om indruk te maken op zijn medemensen. Hij zal de vrouwelijke oger die in het woud woont verleiden, haar vertrouwen winnen en haar vervolgens doden. Hoewel ze zijn avances aanvankelijk niet gelooft, raakt ze er langzamerhand van overtuigd dat de man haar werkelijk aantrekkelijk vindt. De man op zijn beurt krijgt oprechte gevoelens wanneer hij haar beter leert kennen. Als hij de dolk waarmee hij haar zou doden, wil wegwerpen in de rivier, en zo definitief met zijn moordplannen wil breken, betrapt ze hem met het wapen in de hand en doorziet ze zijn initiële plan. Haar wantrouwen en ongeloof over zijn interesse blijken terecht en hij weet haar niet te overtuigen van zijn veranderde inborst. Overweldigd door gevoelens van verraad en zelfverwijt, zet zij de razendsnelle tragische afloop van het verhaal in gang.

Net als in haar recentste album Mélusine voert Salvant hier een vrouw ten tonele die anders is. Ze worstelt met de vraag of iemand van haar kan houden en of ze die persoon dan wel kan vertrouwen. Salvant verkent in Ogresse de complexiteit van een gedemoniseerde figuur en voorziet haar van een voorgeschiedenis die deels haar gewelddadige gedrag verklaart: een traumatische ervaring met een stiefvader vult haar met een honger die ze met mensen probeert te stillen. Ze hoort als het ware een stem die haar zegt wat ze moet doen. De dorpelingen aan de rand van het woud waar ze leeft, mijden haar en zien haar als een bedreiging.

In een interview met jazz-specialist Richard Scheinin haalt Salvant vier inspiratiebronnen aan voor Ogresse, die etaleren hoe breed haar muzikale en cultuurhistorische referentiekader is. Een eerste muzikale link ziet Salvant in de Franse barokcantate, die haar hoogtepunt kende in de eerste decennia van de 18e eeuw en aan belang verloor toen opera in Frankrijk weer aan populariteit won. Zowel de meerdelige vorm met recitatieven en aria’s als het mythologische en allegorische karakter van de barokcantate echoën in Ogresse. 

Jelly Roll Mortons opname uit 1938 van Murder Ballad vormt Salvants tweede muzikale connectie. De zangeres voerde dit rauwe en expliciete werk, dat in een lange traditie van zogenaamde moordliederen staat, zelf uit in 2017 – een gedurfde keuze, zelfs voor iemand die graag in de archieven van de jazz en verwante genres graaft. Met Mortons vertolking deelt Ogresse de focus op het relaas van een moordenares en de snelle wissels tussen de perspectieven van de personages. Beide werken stellen een vrouw centraal die na het ontdekken van het verraad van haar geliefde iemand vermoordt. Toch is het bijna onmogelijk om geen sympathie te krijgen voor deze figuren. De rauwe confessionele kant van Murder Ballad wordt vervangen door de sprookjescontext en een verteller die de gruwelijkheden van de ogresse terloops vermeldt, waardoor het geheel meer aansluit bij de versies van de vroegmoderne sprookjesschrijvers dan bij de ‘gekuiste’ bewerkingen die kinderen vandaag voorgeschoteld krijgen. 

De twee bovenvermelde referenties – de cantate en Murder Ballad – lijken op het eerste gezicht mijlenver uit elkaar te liggen. Wie verder kijkt, ziet een belangrijke rode draad: de omvangrijke vertelling wordt vertolkt door één stem. Combineer dit met Salvants interesse voor de theatrale wortels van de jazz en voor thema’s als ecologie, discriminatie en ontmenselijking, en je krijgt een buitengewone, donkere liedcyclus die tussen stijlen en historische referenties heen en weer wiegt en tegelijkertijd ontzettend hedendaags aanvoelt. Die vrije omgang met, en snelle switch tussen genres die doordringt in Ogresse, demonstreert Salvant ook op haar albums. Daar gaat ze als curator te werk en combineert ze frisse interpretaties van meer en minder bekende jazz-standards met eigen composities, nummers uit Broadwaymusicals en af en toe zelfs een uitstap naar de popmuziek.

De derde en vierde referentie die Salvant noemt, stellen de representatie van de zwarte vrouw centraal. De ene is een schilderij van de kunstenaar Gerard Fortune met daarop de Haïtiaanse Voodoo-godin Erzulie, afgebeeld in de natuur. De andere is het leven van de uit Zuid-Afrika afkomstige Sara (of Saartjie) Baartman, die in Europa 'tentoongesteld’ werd uit fetisjisme voor haar voluptueuze lichaam. In de beschrijving van de plannen van de dorpelingen om de ogresse (wier huid ‘chocolate brown’ is) in een kooi te exposeren, is de link met Baartman het meest tastbaar. Vanuit die laatste invalshoek leest de fabel als een kritiek op ‘othering’ (het creëren van een mentale afstand tussen jezelf en een andere persoon of groep die als fundamenteel anders wordt beschouwd) en de exploitatie van het zwarte vrouwelijke lichaam. Het is deze dimensie die sterk doorschemert in de animatiefilm van Ogresse, waaraan Salvant als illustratrice en regisseuse heeft gewerkt, samen met de Belgische Lia Bertels.

Het instrumentale ensemble bestaat uit zorgvuldig uitgekozen topmuzikanten uit de jazzwereld en een strijkkwartet met ervaring in hedendaagse klassieke muziek. Voor het arrangement van het werk en de muzikale leiding van dit ensemble vond Salvant de ideale partner in de Canadese arrangeur en dirigent Darcy James Argue. Cécile McLorin Salvant, de uiterst veelzijdige vocale artieste die nog voor haar dertigste verjaardag met drie Grammy’s voor beste vocale jazzalbum bekroond werd, stond zelf in voor de tekst en de compositie. In Ogresse vindt ze het speelveld om niet alleen haar technisch-vocale meesterschap te tonen, maar ook haar inlevingsvermogen om personages tot leven te brengen: van een verteller die het narratief introduceert alsof het een sprookje is, tot een naïef meisje dat het woud wil verkennen, een huichelachtige minnaar die tot inkeer komt en de eenzame ogresse zelf. Salvant switcht moeiteloos tussen de personages die haar fabuleuze wereld bevolken en laat ons zo meeleven met alle figuren in een vertelling die bruist van originaliteit.

Eva Van Daele

Cécile McLorin Salvant

Cécile McLorin Salvant is een Amerikaanse componiste, zangeres en beeldend kunstenares. In haar werk combineert ze theatrale elementen met verschillende muziekgenres, waaronder vaudeville, jazz, barok, blues en volksmuziek. Daarbij gaat ze steeds op zoek naar vergeten songs die verhalen vertellen met onverwachte wendingen en een komische toon. Na haar studies klassieke en barokke zang brak ze door als jazzzangeres toen ze in 2010 de Thelonious Monk International Jazz Competition won. Sindsdien bracht ze zeven soloalbums uit, waarin ze eigenzinnige selecties van jazzstandards combineert met eigen creaties. Met drie opeenvolgende albums veroverde ze in 2016, 2018 en 2019 een Grammy Award.

Darcy James Argue

Darcy James Argue is een Canadese jazzpianist, arrangeur en componist. Hij is het bekendst als leider van de 18-koppige bigband Secret Society, een zelfverklaard ‘anachronistisch’ ensemble dat historische jazz combineert met een hedendaagse sound. Hun album Real Enemies (2016) werd door Stereogum tot de beste 20 albums van het decennium gerekend. Argue creëerde werk in opdracht van talrijke ensembles, zoals Danish Radio Big Band, Canadian National Jazz Orchestra, Hard Rubber Orchestra, Jazz Knights en Orquestra Jazz de Matosinhos. Zijn werk wordt ondersteund door instituties als New Music USA, Composers Now, Mid Atlantic Foundation, Aaron Copland Music Fund en Canada Council for the Arts.

Het concert wordt aangevuld met nieuwe visuals, gecreëerd door Lia Bertels en geanimeerd door Lora D'Addazio, Julien Regnard en Mathilde Rémy, als onderdeel van de bewerking van Ogresse tot een geanimeerde speelfilm door Cécile McLorin Salvant & Lia Bertels (Miyu productions, Umedia en Ogresse LLC).