BRUSSELS PHILHARMONIC, RUFUS WAINWRIGHT & CLARK RUNDELL

Welkom op de 19e editie van Klarafestival! Het thema Crossroads - Come Together verbeeldt als geen ander het samenkomen van het publiek, de artiesten en hun inspirerende concerten. Een ontmoetingsplek waar de top van de internationale klassiek in dialoog gaat met uitdagende creaties en jong talent.  

Inspirator van deze editie is festivalartiest Claron McFadden. 'Ik sta op een kruispunt waar stijlen en generaties elkaar kruisen en ontmoeten en met elkaar botsen', vertelde ze ons in een interview. Die uitspraak is de kern van het programma. Geniet van Klarafestival als vrijplaats van hoop, meerstemmigheid en schoonheid in alle mogelijke verschijningsvormen. Als een plek waar het bekende nieuwe betekenis krijgt en waar nieuwe ervaringen je overrompelen.

Jan Raes, voorzitter

Joost Fonteyne, intendant

Chantal Pattyn, manager Klara

De waarheid komt altijd boven water

Rufus Wainwright (°1973) zet zijn eerste stappen in de opera als dertienjarige. Nog niet als componist, maar als jonge fan vol nieuwsgierigheid en ambitie. Na een zomerkamp klassieke muziek besluit hij toch het voor de hand liggende pad te volgen: als zanger en pianist in het Amerikaans-Canadese folkcircuit. Beide ouders – Kate McGarrigle en Loudon Wainwright III – waren muzikanten en zo stond Rufus al als tiener met moeder, tante en zus op internationale podia. Muziek stroomt door hun aderen, maar als een wilde Canadese zalm kan Wainwright het niet laten om tegen de stroom in te zwemmen. Opera cirkelt namelijk als een vijf-letters-tellende tol door zijn jeugdige gedachten. Lalo’s Le Roi d’Ys is zijn favoriete LP en thuis speelt hij scènes uit Puccini’s Tosca als toneeltje na. Acht studioalbums, talloze internationale tournees en enkele verkennende stappen in filmmuziek later zet Wainwright dat zwak voor opera om in een sterk resultaat. In 2009 schrijft hij zijn eerste muzikale drama Prima Donna. Op de première verschijnt hij verkleed als Verdi; een knipoog naar de toneeltjes uit zijn kindertijd. Intussen staat de teller van studioalbums op elf en heeft Wainwright ook zijn tweede opera achter de rug: Hadrian (2018). Vanavond hoort u de sleutelscènes uit die opera, met fotografie van Robert Mapplethorpe geprojecteerd achter de cast. In het tweede deel cureert Wainwright een selectie originele songs.

Van barokpop naar opera

Het is geen verrassing dat Wainwright zijn tanden zette in het operagenre. Klassieke muziek kronkelde al langere tijd door zijn werk als songwriter, soms duidelijk herkenbaar, vaker zonder enige referentie. Franz Schuberts lied ‘Nacht und Träume’ herleeft in het gelijknamige nummer uit 2023. Wainwright neuriet over de pianopartij, laat de zang achterwege en wiegt ons richting zachte dromen. Weinigen zullen Giuseppe Verdi met Barcelona linken, maar het citaat ‘Fuggi, regal fantasima’ uit Macbeth valt niet te negeren in ‘Barcelona’, een nummer uit 1998. Deze woorden worden gezongen wanneer Macbeth zijn zinnen verliest en Banquo’s geest voor zich ziet. Ten tijde van Wainwrights ‘Barcelona’ was het de dreiging van HIV die als een boze geest in de lucht hing. Naast  letterlijke verwijzingen naar klassieke muziek is zijn discografie een succesvoorbeeld van orkestrale arrangementen in popmuziek. Brussels Philharmonic neemt in het tweede deel van dit concert de proef op de som met een zorgvuldig gekozen setlist, al kan Wainwright met zijn ongeschoolde baritonstem ook solo zijn publiek stil krijgen. Zijn vibrato en imponerende bereik springen eruit in 'Beauty Mark’ (1998). In de laatste strofe zingt hij: ‘I think Callas sang a lovely Norma’. Al leren we vanavond een totaal andere Romeinse vertelling kennen.

Hadrian

Met zijn opera’s doet Wainwright een persoonlijk verhaal uit de doeken en legt hij tegelijk herkenbare innerlijke conflicten bloot. De keuze voor een historische figuur uit de eerste eeuw na Christus zal misschien niet vanaf de eerste noot een snaar raken, maar na de vier bedrijven zeker een akkoord aan emoties oproepen. Hadrian vertelt het verhaal van de Romeinse keizer Hadrianus (76-138), verantwoordelijk voor de grootste omvang die het Romeinse Rijk ooit gekend heeft en – belangrijker – voor de veiligheid ervan, dankzij bouwwerken zoals de Muur van Hadrianus. Het zijn niet de grootschalige wapenfeiten van Hadrianus die Wainwright inspireerden, maar zijn grootse liefde. Alle historische feiten die aan bod komen, zijn slechts een kapstok voor de fictieve, surreële creativiteit van Wainwright. De componist leerde het verhaal kennen via de roman Mémoires d'Hadrien van Marguerite Yourcenar. Met de hulp van librettist Daniel Maclvor transformeerde hij het antieke epos via een naoorlogse interpretatie tot een moderne, kleurrijke zielentwister.

We volgen Hadrianus op de laatste dag van zijn leven. Hij is ziek. Stervende. Knaagt zijn geweten aan hem na de bloedige onderdrukking van een Joodse opstand in Judea? Of rouwt hij nog altijd om zijn geliefde, de Griekse Antinoüs, die op mysterieuze wijze overleed? Zowel Hadrianus’ politieke beslissingen – tegen de achtergrond van het opkomende monotheïsme – als de homoseksuele relatie met Antinoüs krijgen een sokkel toegewezen in Hadrian. Wainwright verkende zijn eigen homoseksualiteit tegelijkertijd met de ontdekking van opera in zijn tienerjaren en voelt zich als een vis in het water in dit verhaal. Homoseksualiteit tussen meester en onderdaan was courant bij de Romeinse adel aan het begin van de jaartelling. De relatie tussen Hadrianus en Antinoüs is in dat opzicht bijzonder: laatstgenoemde was een vrij man en van dezelfde generatie als Hadrianus. Zes jaar lang vergezelde hij de keizer als een gelijke op diens reizen langs de Romeinse provincies. Hadrianus’ fascinatie voor Griekenland leverde hem de bijnaam Graeculus (‘Griekje’) op. De liefde voor Antinoüs was een belichaming van zijn voorliefde voor de Griekse cultuur, maar was van korte duur: Antinoüs verdronk onder verdachte omstandigheden in de Nijl. Hercule Poirot zou ervan watertanden.

Death on the Nile

In het eerste bedrijf verschijnen twee goden aan het sterfbed van Hadrianus: zijn peetouders Plotina en keizer Trajanus, Hadrianus’ voorganger. Plotina smeekt de huidige keizer om met zijn laatste krachten de rebellie in Judea tegen te gaan, want als het monotheïsme daar de overwinning behaalt, zullen zij als goden niet meer bestaan. Ze kan Hadrianus overtuigen door hem een eenmalige reis naar het verleden aan te bieden. Twee nachten. Meer niet. Zo hoopt hij te achterhalen hoe Antinoüs om het leven is gekomen. In het tweede bedrijf herbeleeft Hadrianus een van zijn meest betekenisvolle herinneringen: de eerste ontmoeting met Antinoüs in Griekenland, zo’n zeven jaar eerder. Hij achterhaalt er de stoorzenders die zijn relatie met Antinoüs in de weg stonden. De warme liefde die Hadrianus’ vrouw Sabina en jeugdvriend Turbo initieel voor hem voelden, transformeert door verwaarlozing tot koude jaloezie. Die neemt als een sneeuwtapijt toe en veroorzaakt in het derde bedrijf een lawine aan foute beslissingen. Turbo manipuleert Sabina in zijn plan om de zielsverwanten uit elkaar te halen, hoewel zij zich uiteindelijk terugtrekt. Het is te laat. Antinoüs komt alsnog om het leven ‘door toedoen van angst en verraad’. Het bloed plakt aan Turbo’s handen. Wanneer, net als het levenloze lichaam van Antinoüs, de waarheid boven water komt, keert de opera terug naar het heden. Hadrianus sterft en krijgt een troostplaats tussen de goden. Maar hoe lang zullen zij nog bestaan, als de opstandelingen in Judea slechts één ‘ware’ God aanbidden?

Had Wainwright als dertienjarige al kunnen voorspellen dat hij zichzelf zou tegenkomen als een ware operacomponist? Dat Prima Donna en Hadrian onmisbare haltes zouden worden tijdens zijn artistieke reis? In een retrospectieve vlucht liggen de voortekenen voor het rapen: zijn kennismakingen met Lalo, Verdi, Bellini en Puccini deden de interesse opborrelen. Een levensbron van inspiratie.

Guillaume De Grieve

Brussels Philharmonic

Het huidige Brussels Philharmonic werd in 1935 opgericht als symfonieorkest van de Belgische openbare omroep en is sinds 1998 een zelfstandige instelling. Het orkest resideert in Flagey en wordt sinds 2022 geleid door muziekdirecteur Kazushi Ono, met wie het de missie deelt om zowel het symfonische repertoire als hedendaagse muziek te delen met een groot publiek. Daarnaast heeft Brussels Philharmonic een voorliefde voor filmmuziek: het nam al verschillende soundtracks op en won in 2012 zelfs een Oscar met de muziek voor The Artist. Buiten Vlaanderen en Brussel speelde het orkest op internationale podia als Carnegie Hall New York, Philharmonie de Paris, Wiener Musikverein en Großes Festspielhaus Salzburg.

Rufus Wainwright

De Canadees-Amerikaanse Rufus Wainwright wordt gezien als een van de grootste zangers, songwriters en componisten van zijn generatie. In zijn muziek, die wel eens gekarakteriseerd wordt als ‘popera’ of ‘barokpop’,  combineert hij verschillende stijlen uit de klassieke muziek en popmuziek. Wainwright werkte samen met vooraanstaande musici als Elton John, Jessye Norman en Paul Simon, en met verschillende regisseurs en beeldende kunstenaars. Naast elf studioalbums, die verschillende nominaties en prijzen in de wacht sleepten, schreef hij muziek voor film en theater en componeerde hij twee opera’s. In 2024 wordt zijn eerste musical, Opening Night, gecreëerd in samenwerking met Ivo van Hove.

Clark Rundell

De Amerikaanse dirigent Clark Rundell staat bekend om zijn veelzijdigheid. Hij dirigeert diverse soorten muziek uit verschillende periodes, van klassiek tot jazz en tango, en heeft een voorkeur voor grootschalige projecten. Rundell werkte samen met orkesten en ensembles als SWR-Sinfonieorchester Baden-Baden, Asko|Schönberg en Klangforum Wien, en met gerenommeerde jazzmusici als Elvis Costello, esperanza spalding en het Wayne Shorter Quartet. Daarnaast leidde hij premières van componisten als Steve Reich, Julia Wolfe en Louis Andriessen. Zijn opera-uitvoeringen omvatten vooral 20e-eeuws repertoire, naast creaties van o.a. James MacMillan, Orlando Gough en Oscar Bettison.

Daniel MacIvor

Daniel MacIvor is een Canadese acteur, toneelschrijver en theater- en filmregisseur. Samen met Michelle Jelley richtte hij in 1986 het theatergezelschap Da Da Kamera op, dat zich toelegde op de creatie van nieuw theater, waaronder talrijke stukken van MacIvor zelf. Zijn bekendste werken zijn solovoorstellingen in samenwerking met regisseur Daniel Brooks, waarin hij de grenzen van het theater verkent door verschillende personages te spelen en in interactie te gaan met het publiek. MacIvor schreef mee aan verschillende onafhankelijke films en verscheen als acteur in verschillende films en televisiereeksen, waaronder de vroege films van regisseur Laurie Lynd en de Canadese sitcom Twitch City.

Davóne Tines

De Amerikaanse bas-bariton Davóne Tines staat bekend voor zijn creaties van rollen in nieuw gecomponeerde opera’s. Hij brak internationaal door met zijn hoofdrol naast Philippe Jaroussky bij de première van Kaija Saariaho’s opera Only the Sound Remains (2015). Daarna zong hij rollen in operacreaties van o.a. Matthew Aucoin, John Adams en Terence Blanchard. Hij verzet zich actief tegen racisme en discriminatie en maakte in 2020 de muziekvideo VIGIL over Breonna Taylor, een Afro-Amerikaanse vrouw die omkwam door politiegeweld. Door de combinatie van zijn muzikale kwaliteiten en zijn activisme werd hij door TIME in 2019 benoemd tot Next Generation Leader.

Denzil Delaere

De Belgische tenor Denzil Delaere studeerde aan het Koninklijk Conservatorium Gent bij o.a. Marcos Pujol en Gidon Saks en vervolgde zijn opleiding bij de International Opera Academy bij Guy Joosten. Hij maakte deel uit van het solistenensemble van de Opera van Luzern en van het Jong Ensemble van Opera Ballet Vlaanderen. Daarnaast speelde hij rollen bij de Nederlandse Reisopera, het Grand Théâtre de Genève, Opéra National de Montpellier en Opéra Royale de Wallonie. Hij is medeoprichter van ensemble La Chapelle Sauvage, dat zich richt op concert- en oratoriumrepertoire en waarmee hij o.a. Bachs Weihnachtsoratorium en Magnificat uitvoerde. Delaere heeft een bijzondere interesse in 20e-eeuws en hedendaags repertoire en voerde werk uit van componisten als Olivier Messiaen, Wolfgang Rihm, John Cage en Wim Henderickx.

Iris van Wijnen 

De Nederlandse mezzosopraan Iris van Wijnen staat bekend om haar grote vocale bereik, dat haar toelaat ook sopraanrepertoire uit te voeren. Ze studeerde aan het Utrechtse Conservatorium en vervolgde haar opleiding aan de Operastudio van de Bayerische Staatsoper. Ze zong al verschillende rollen voor operahuizen als de Bayerische Staatsoper, de Nederlandse Nationale Opera, Théâtre des Champs-Élysées, Festspielhaus Baden-Baden en De Munt. Voor Stadtheater Klagenfurt zong ze een van de hoofdrollen in de wereldpremière van Il canto s’attrista, perché? van Salvatore Sciarrino. Daarnaast voerde ze verschillende concertwerken, oratoria en cantates uit en gaf ze liedrecitals.

 
Katrien Baerts

Sopraan Katrien Baerts is een van de belangrijkste Belgische uitvoerders van 20e-eeuwse en hedendaagse muziek, al zingt ze net zo goed ouder repertoire. Ze studeerde viool en zang aan het Koninklijk Conservatorium Brussel, vervolgde haar zangopleiding bij de Dutch National Opera Academy en haalde de halve finale van de Koningin Elisabethwedstrijd. Ze vertolkte rollen in hedendaagse opera’s van o.a. Olga Neuwirth, Beat Furrer en Philippe Boesmans en zong in premières van Robert Zuidam, Theo Loevendie, Jan-Peter de Graaff en Tony Prabowo. Daarnaast werkte ze met orkesten en ensembles als het Concertgebouworkest, WDR Sinfonieorchester, Klangforum Wien en Ensemble Intercontemporain.

Christian Federici

De Italiaanse bariton Christian Federici maakte in 2016 zijn debuut als Graaf Almaviva in Mozarts Le Nozze di Figaro bij het Teatro Alessandro Bonci in Cesena, waar hij later ook de titelrol van Don Giovanni zong. In 2018 won hij de internationale zangcompetities Adriano Belli van Teatro Lirico Sperimentale in Spoleto en Concorso Toti dal Monte in Treviso.  Sindsdien zong hij voor operahuizen en festivals als Teatro Real de Madrid, Opéra de Marseille, Opernhaus Kiel, Teatro alla Scala, Opera Hong Kong, en Festival Puccini. Daarnaast is hij actief met liedrecitals en concertoptredens, waarbij hij o.a. Schuberts Winterreise, Schumanns Dichterliebe en Mahlers Kindertotenlieder uitvoerde.

Jörn Weisbrodt

Jörn Weisbrodt is een Duitse regisseur en artistiek directeur. Al tijdens zijn opleiding operaregie werkte hij samen met gerenommeerde regisseurs als Ruth Berghaus, Heiner Müller en Peter Konwitschny. Van 2002 tot 2007 was hij artistiek productieleider bij de Staatsoper Berlin, waar hij meewerkte aan creaties van o.a. Hans Werner Henze en Pascal Dusapin. Nadien trok hij naar de VS om directeur te worden van Robert Wilsons artistieke laboratorium The Watermill Center. Tussen 2012 en 2016 was Weisbrodt artistiek directeur van Luminato, een internationaal kunstenfestival in Toronto, waar hij nieuw werk liet creëren door artiesten als Marina Abramović, Lemi Ponifasio en R. Murray Schafer.

Robert Mapplethorpe

Robert Mapplethorpe (1946-1989) was een Amerikaanse fotograaf die vooral bekend stond om zijn zwart-witfoto’s. Hij maakte zelfportretten, portretten van andere artiesten, foto’s van naaktmodellen en stillevens met bloemen. Zijn werk leidde regelmatig tot controverse door de uiterst expliciete beelden, bijvoorbeeld bij zijn tentoonstelling The Perfect Moment (1989), die een reeks foto’s bevatte uit de New Yorkse BDSM-subcultuur. Ook na zijn dood werden wereldwijd verschillende tentoonstellingen aan zijn werk gewijd, o.a. in het Guggenheim Museum in New York, J. Paul Getty Museum Los Angeles, Grand Palais des Champs-Élysées, galerie Xavier Hufkens en Galleria dell'Accademia di Firenze.

Violin 1 (12)
Vadim Tsibulevsky Concertmeester
Bart Lemmens Solist
Olivia Bergeot Tutti
Annelies Broeckhoven Tutti
Cristina Constantinescu Tutti
Justine Rigutto Tutti
Kristina Rimkeviciute Tutti
Elizaveta Rybentseva Tutti
Anton Skakun Tutti
Alissa Vaitsner Tutti
Gillis Veldeman Tutti
Dante Cáceres

Violin 2 (10)
Mari Hagiwara Aanvoerder
Aline Janeczek Tutti
Eléonore Malaboeuf Tutti
Sayoko Mundy Tutti
Julien Poli Tutti
Julien Olive Tutti
Véronique Burstin Tutti
Zofia Hutnik Tutti
José Manuel Jiménez Garcia Tutti
Anna Zaitseva Tutti

Viola (8)
Yee Ling Elaine Ng Aanvoerder
Griet François Solist
Philippe Allard Tutti
Thi Ngoc Phung Ha Tutti
Agnieszka Kosakowska Tutti
Stephan Uelpenich Tutti
Patricia Van Reusel Tutti
José-Miguel Almeida Freitas Tutti

Violoncello (6)
Karel Steylaerts Aanvoerder
Barbara Gerarts Tutti
Julius Clément Tutti
Sophie Jomard Tutti
Bénédicte Legrand Tutti
Maria Palazon Tutti

Double Bass (4)
Simon Luce Aanvoerder
Thomas Fiorini Tutti
Daniele Giampaolo Tutti
Luzia Correia Rendeiro Vieira Tutti

Flute (3)
Lieve Schuermans Aanvoerder
Sarah Miller Tutti
Jill Jeschek Solist

Oboe (3)
Maarten Wijnen Aanvoerder
Emily Ross Tutti
Lode Cartrysse Solist

Clarinet (3)
Danny Corstjens Solist
Hannelore Vermeir Tutti
Midori Mori Solist

Bassoon (3)
Simon Dallmeier Aanvoerder
Pieter Opsteyn Tutti
Jonas Coomans Solist

Horn (4)
Hans van der Zanden Aanvoerder
Luc van den Hove Tutti
Joost van der Elst Solist
Pierre Buizer Tutti

Trumpet (3)
Ward Hoornaert Aanvoerder
Carmen Estibaliz Collado Castillo Aanvoerder
Diego Hernandez Torres Tutti
Luc Sirjacques Tutti

Trombone (3)
Dani Quiles Aanvoerder
Adrián Castro Capuz Tutti
Tim Van Medegael Solist

Tuba (1)
Bernd Van Echelpoel Solist

Timpani (1)
Gert François Aanvoerder

Percussion (6)
Titus Franken Solist
Stijn Schoofs Solist
Bjorn Denys Tutti
Stef Hesters Tutti
Ruben Martinez Orio Tutti
Gerrit Nulens Tutti

Harp (2)
Eline Groslot Solist
Annelies Boodts Tutti

Piano (1)
Anastasia Goldberg Solist