interview shuang zou en wim henderickx

Afhankelijk van de natuur

Klarafestival 2021 put inspiratie uit een zin op de gevel van de dienst verloren voorwerpen van het station van het Duitse Wuppertal: ‘es ist noch nicht alles verloren’. Daarnaast wordt gefocust op de relatie tussen de mens en zijn leefomgeving. Het beeld van de mens als rationeel wezen, gescheiden van de natuur, kreeg door de coronacrisis een knauw. “Wij zijn en blijven afhankelijk van de natuur én muziek kan die band aanhalen of versterken”.

Hendrik Storme (nu intendant van deSingel, vroeger van B’Rock en Klarafestival) vroeg Wim Henderickx een paar jaar geleden om een hedendaagse aanvulling te schrijven op de Neun deutsche Arien van Händel. Dit werd de basis van de voorstelling Songs of Nature. Het internationale productieteam werd vorig jaar samengesteld, inclusief de regisseuse Chinese Shuang Zou, de Italiaanse filmmaker Marco Devetak en de Australische scenograaf Dan Porta. Ze repeteerden in maart 2020 allen tezamen in Borgerhout, de heimat van Transparant. Een week later ging ons land in lockdown. Recent besliste Joost Fonteyne, huidig intendant van Klarafestival, en BOZAR om met Songs of Nature Klarafestival 2021 digitaal te openen.

Zoom

Vandaag, 12 februari 2021 zoomen we met Shuang, die vanuit Beijing inlogt, en Wim vanuit Antwerpen. Het blijkt de eerste dag van het jaar van de Os te zijn, vertelt ze als we kennismaken. “Gisteren vierden we Chinees Oudjaar. Dat doen we zoals jullie Kerst vieren, met de hele familie erbij en aftellen naar middernacht.” Ze vertelt dat ondertussen alles min of meer terug normaal is in China, behalve dat ze de hoofdstad niet in of uit kunnen zonder een coronatest te laten doen. Ook internationale reizen zijn niet toegelaten, wat het productieproces van Songs of Nature danig complex maakt.

Shuang: “Ik kan geen visum krijgen want de ambassades zijn gesloten. Ik heb een green card voor de UK, maar niet voor Europa. Ook andersom kan geen enkele buitenlander China binnen. Dus het zijn ingewikkelde tijden voor onze zaken. Het hele online gebeuren maakt me wel zenuwachtig. Het zal heel nieuw voor mij zijn om dit stuk via zoom te regisseren. Bij de generale repetitie of de première kan ik helaas niet aanwezig zijn. Ik had er gisteren nog een nare droom over dat niemand van de muzikanten mij kende, omdat ik een virtuele persoon was,” lacht ze hartelijk. “Ik zag dat je soms tot middernacht moet repeteren,” vraagt Wim haar verbaasd. “Dat klopt,” antwoordt Shuang, “in Beijing lopen we zeven uur vooruit op België, dus als de repetities om 10u beginnen, is het bij ons al 17u. In Australië moet je daar nog eens twee uur bijtellen, dus met momenten wordt het laat…”

God’s voice versus industrialisatie

De praktische organisatie illustreert hoe complex de huidige situatie wereldwijd is, maar ondanks alle wendingen die het project tot nu toe gekend heeft, staan ze er beiden van versteld hoe actueel de voorstelling gebleven is. Shuang: “Op 18 januari 2019 liep ik door de Brusselse straten en werd ik verrast door een groep betogende jongeren die bescherming voor het klimaat eisten. Hoewel ik erover had gehoord op radio en TV greep die gebeurtenis mij erg aan. Ik wilde ze gebruiken voor dit stuk.” Ze schreef een premisse voor de sopraan die het hoofdpersonage van deze ‘one woman show’ wordt: Ik beeldde me in dat die vrouw de kinderbetoging organiseerde, ze is een leerkracht of een activiste. Op een bepaald moment vlucht ze ergens binnen, om te schuilen voor de regen. Ze zou misschien na tien minuten terug op straat gaan, maar ze geraakt geïntrigeerd door de kamer waarin ze is terechtgekomen. Het is er rustig en vredig, ondanks het zwerfvuil dat her en der verspreid ligt. Ze ontdekt verborgen planten in de kamer en in de achtergelaten koelkast. In een volgende scène verandert ze van rol en gedraagt zich als de persoon die vroeger in die ruimte zou geleefd hebben. Die persoon verzorgt de plantjes en laat een tuin groeien. De koelkast, die symbool staat voor onze geïndustrialiseerde wereld met een teveel aan ingevroren voedsel en de mens die vecht tegen de tijd met bv. botox, stuurt haar boodschappen. Aanvankelijk zijn die leuk en fris, maar de vrouw geraakt verstrikt door haar eigen toedoen en eindigt in horror: ze wordt opgeslokt in de leegte. Een verwijzing naar ‘the ultimate nature is emptiness’ van Boeddha. “Hoe we dat precies gaan doen, moeten we nog uitzoeken,” lacht Shuang. Naast de koelkast zien we een scherm op het podium, een venster dat ons een blik geeft op de buitenwereld en op de innerlijke leefwereld van de vrouw. Het venster gedraagt zich voorspellend en laat op het einde vele vragen onbeantwoord. ‘Call it God’s voice’, licht de regisseuse toe. Aan het einde van het stuk, dat iets meer dan een uur duurt, weten we niet hoelang de vrouw eigenlijk in die ruimte heeft doorgebracht. Het kunnen weken zijn, of jaren, misschien zelfs haar hele leven. Shuang: “Er zit veel menselijkheid, levendigheid in de muziek van Händel. Daarom wilde ik het hoofdpersonage een psychologische reis laten maken, die aan het einde van de rit tot inzicht is gekomen. Net zoals het leven zelf. We gaan allemaal naar hetzelfde einde maar gaandeweg komen we tot inzicht.”

Andere invalshoek

Die menselijkheid wilde Shuang tonen in de alledaagse setting van een soort huiselijke kamer met een koelkast en een raam. “Ik herinner me nog die eerste schetsen die je doorstuurde,” geeft Wim toe. “Ik weet nog dat ik het aanvankelijk wat vreemd vond. Maar hoe meer we eraan werken, hoe meer overtuigd ik ben dat net het contrast tussen die alledaagse setting en mijn muziek het publiek zal aanspreken. Het is juist die andere invalshoek die ik zo interessant vind bij Shuang, wat maakt dat zij een hele andere artistieke invulling geeft dan de Westerse regisseurs die ik ken.”

Dialoog

Shuang: “Wim is heel veelzijdig in zijn muziekstijlen. Hij wist zoveel over de muziek van het Verre Oosten, meer dan ik. Hij ging naar Nepal, ontdekte soefi muziek uit India. Toen ik Revelations zag op het Klarafestival 2017 was ik verbaasd hoe Oosters deze muziek klonk. Ik stelde vast dat ik meer wilde te weten komen over mijn eigen roots. Een jaar later ben ik zelf naar Nepal gegaan en ontdekte het boeddhisme. Toen we mekaar weer zagen in België overtuigde hij me om Händel’s Westerse religieuze achtergrond in dialoog te laten gaan met de Oosterse boeddhistische cultuur.”

Vier seizoenen

Wim: “De natuur is voor mij gelinkt aan spiritualiteit. Als ik ga wandelen, als ik mediteer, voel ik me innerlijk verbonden. Het geeft me rust. Die spiritualiteit wilde ik integreren. Toen Hendrik me vroeg muziek te componeren bij de songs van Händel, kende ik eerlijk gezegd die muziek niet voldoende, het is één van zijn laatste stukken. De link tussen renaissance muziek en hedendaagse is soms eenvoudiger, maar hoe moest ik dat met barok doen? Met de input van Shuang werd het me snel duidelijk dat ik geen commentaar wilde geven op elke song van Händel. Het voelde niet juist. Niet respectvol, noch voor Händel, noch voor mij. Dus toen we de liederen opdeelden in vier secties, heb ik vier composities geschreven als een aanvulling op het geheel, eerder dan op de afzonderlijke liederen. Het zijn momenten waarop het hoofdpersonage haar innerlijke reis maakt, het transcendente opzoekt, misschien wel mediteert. Dat kan op een vredige manier zijn, zoals we spiritualiteit misschien traditioneel invullen, maar dat kan evengoed met vuur, passie of hevige emoties gepaard gaan.” “Ik ben opnieuw in de barokmuziek en de muziek van B’Rock gedoken. Ik wilde teruggaan naar de ritmische intensiteit, maar ook de ornamenten in die muziek. Er zit heel veel vrijheid in dat soort muziek. Die elementen heb ik ook in mijn muziek gestopt. Het is niet volledig hedendaags geworden, ik denk dat je de barok-vibe voelt. Noem het mijn ‘vier seizoenen’: Sweet silence (zomer), Into the darkness (herfst), Into the light (lente) en Joy (winter). De titels van de stukken komen bijna letterlijk uit de gedichten die Händel op muziek zette. Ook het werken met andere soorten instrumenten, inspireert me. De muzikanten van B’Rock hebben een specifieke klankkleur wat me intrigeert als componist. Daardoor ga je anders om met een vibrato, je legt andere accenten. Er zijn ook beperkingen, denk maar aan de 18de eeuwse traverso waar je minder mogelijkheden mee hebt dan met een moderne dwarsfluit.”

Common ground

Tot slot vraagt Wim Henderickx zich af hoe het publiek de voorstelling zal ontvangen, online. “Kunnen we even diep gaan als bij een live voorstelling? Als ik denk aan wat ik hoop dat het publiek mag ervaren, denk ik aan één woord: introspectie.” Shuang hoopt dat ze met dit stuk een soort ‘common ground’ kunnen creëren waarin het publiek zich herkent. “We hebben het verhaal opgebouwd rond eender welk personage wat betreft kleur, culturele achtergrond of religie. Dus we creëerden een kamer waarin eender wie zou kunnen binnenstappen en vaststelt hoe erg we allemaal op elkaar lijken. We hadden dit idee al voor de pandemie maar het manifesteert zich nog eens te meer nu.”